Pesten, intimidatie en discriminatie op het werk

Uit onderzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en TNO blijkt dat ruim 15% van de medewerkers (zo’n 1,2 miljoen mensen) te maken hebben met (seksuele) intimidatie en discriminatie op het werk.  Meer dan de helft van de vrouwen voelt zich weleens gepest of geïntimideerd op de werkvloer.

Ongewenst gedrag kan in elke professionele werkomgeving voorkomen. Ongewenste situaties in de omgang tussen personen op de werkvloer leiden tot een heel vervelend en onveilig gevoel. Van je collega’s verwacht je natuurlijk juist steun en vertrouwen. Hoe ga je om met ongewenste gedrag?

Wanneer is er sprake van pesten, intimidatie of discriminatie?

Pesten is herhaald ongewenst negatief gedrag, waartegen iemand niet in staat is zich te verdedigen. Pestgedrag kan persoonlijk zijn zoals:

• Aanstootgevende grappen of kleinerende en vernederende opmerkingen maken
• Voortdurend kritiek geven
• Schelden of fysiek aanvallen
• Aanstootgevende foto’s versturen
• of bedreigen met geweld.

Pestgedrag kan ook achter iemands rug om plaatsvinden, zoals:

• Iemand isoleren of buitensluiten en negeren
• Roddelen of het verspreiden van kwaadaardige geruchten
• Leugens en het maken valse beschuldigingen.

Intimidatie is elke vorm van verbale of fysieke aanranding op basis van geslacht, religie of ras. Het is niet alleen ongepast en immoreel maar ook een onwettige vorm van discriminatie. Seksuele intimidatie op het werk is iedere vorm van seksuele toenadering, verzoeken om seksuele gunsten of ander seksueel getint (verbaal, non- verbaal of fysiek) gedrag, die als ongewenst worden ervaren. Hierbij kun je denken aan:

• Seksueel getinte opmerkingen, grappen, toespelingen of afbeeldingen
• Gebaren of ongewenst lichamelijk contact.

Is er sprake van ongelijke behandeling? Of het achterstellen of uitsluiten van mensen op basis van persoonlijke kenmerken? Dan is er sprake van discriminatie. Discriminatiegronden zijn onder andere: ras, nationaliteit, geslacht, leeftijd, seksuele geaardheid, religie of levensbeschouwing, handicap of ziekte.

Wat kun je doen?

Negentig procent van pesterijen, intimidatie of discriminatie op het werk wordt nooit officieel gemeld. Maar geen van bovenstaande acties mag onbesproken en/of goedgekeurd worden. Wat kun je doen als je met ongewenst gedrag te maken krijgt?

1. Pak de controle

Allereerst: Geloof in je zelf! Je bent het waard om jezelf niet te laten pesten, intimideren of discrimineren! Schaam je niet want zoals eerder genoemd heeftt 15% van de bevolking hiermee te maken. Het kan iedereen overkomen.

Erken hetgeen wat je meemaakt als pesten, intimidatie of discriminatie, zodat je gewapend bent tegen het feit dat anderen misschien zeggen ‘het valt wel mee’. Het helen van de wond kan pas beginnen als je er echt van overtuigd bent dat jou iets wordt aangedaan, wat de anderen ook ervan mogen denken. Alleen jij kent de situatie.

Probeer niet op een zijspoor te raken door de pesterijen. Blijf goed werk verrichten en houd je prestaties bij, evenals de intimidatie en alle acties die hiertegen worden ondernomen.

2. Hou een logboek bij

Sla emails en appjes op en houdt bij wat er gezegd of gebeurd is. Ongewenst gedrag moet in detail besproken worden. Een enkel incident kan men misschien nog verklaren met een leugentje of met wat misleiding maar het is praktisch onmogelijk om een patroon te ontkennen. Anderen kunnen dit geschreven verslag op een bepaald moment lezen, dus wees zo nauwkeurig en objectief mogelijk. Bewaar de gegevens niet op het werk maar thuis of op een andere veilige plek waar je toegang toe hebt als er plotseling iets gebeurt op het werk.

3. Spreek de dader aan

In een deel van de gevallen werkt het het beste als je degene die discrimineert of pest zelf aanspreekt op zijn of haar gedrag. Zeg dan onder vier ogen op een rustige manier dat het gedrag of de opmerking je stoort en vraag degene ermee te stoppen. Je kunt het beste met een ik-boodschap aangeven hoe jij het gedrag van de ander beleeft. Een ik-boodschap is als volgt opgebouwd:

Beschrijf de situatie, bijvoorbeeld: “Je raakte gisteren mijn schouder aan tijdens het teamoverleg.”

Beschrijf jouw beleving, bijvoorbeeld: “Ik ervaarde het aanraken van mijn schouder als intimiderend.”

Beschrijf het gevolg, bijvoorbeeld: “Ik raakte er door in de war en kon me niet meer concentreren tijdens het overleg.”

Geef de grens aan, bijvoorbeeld: “Ik wil niet meer dat je me aanraakt.”

Maak contact, bijvoorbeeld: wachten tot de ander reageert, bij enig geweten zal de ander toegeven dit niet meer te doen, bij de gewetenloze heb je duidelijk een grens aangegeven waardoor het voor de ander niet zo makkelijk is om het nog een keer te doen.

4. Rapporteer het bij je werkgever

Meld onmiddellijk een geval van ongewenst gedrag. Je werkgever moet weten van het ongewenste gedrag om juridisch verantwoordelijk te zijn. Vertel het je leidinggevende (als je deze vertrouwt). Het is aan de manager om je te steunen. Ga anders naar iemand binnen HR of een vertrouwenspersoon.

Sommige organisaties hebben een beleid rondom ongewenst gedrag, lees dit goed door en volg nauwkeurig alle stappen. Maak schriftelijk melding van jouw situatie en bewaar een kopie van alles wat je aan jouw werkgever stuurt en van alles wat je van hen ontvangt.

5. Vind getuigen en medestanders

Als je dit veilig kunt doen, praat dan met collega’s die mogelijk getuige zijn geweest van jouw pesterijen. Misschien vind je getuigen, bondgenoten of anderen die door dezelfde persoon zijn lastig gevallen of bereid zijn om je zaak te ondersteunen.

Als je niet de enige medewerker bent die ongewenst gedrag ervaart, vraag dan collega's ook om hun eigen incidenten op te schrijven en te rapporteren. Dan kun je samen stappen ondernemen. 

6. Vraag om hulp bij je vrienden en familie

Ongewenst gedrag en de nasleep daarvan zijn vaak moeilijk te verkroppen. Vertel iemand die je vertrouwt in je eigen omgeving over de gebeurtenissen. Door met anderen over de intimidatie te praten, kun je de nodige ondersteuning krijgen en het kan verhelderend werken. Je hoeft je niet alleen te voelen.

7. Schakel indien nodig de vakbond, arbeidsinspectie of politie in

Een vakbond kan weten of het bedrijf waar je werkt al eerder betrokken was bij ongewenst gedrag. De vakbond kent het bedrijf en kan de zaak aan de orde stellen binnen de organisatie.

Als ongewenst gedrag op je werk structureel en op grote schaal voorkomt, kun je de Arbeidsinspectie inschakelen. Op grond van de Arbo-wet is de werkgever namelijk verplicht beleid te ontwikkelen tegen ongewenst gedrag. De inspectie kan een onderzoek instellen en de werkgever eventueel beboeten.

Als je al van alles geprobeerd hebt en niks geholpen heeft, kun je besluiten aangifte te doen bij de politie. Het Openbaar Ministerie besluit dan of je zaak al dan niet aan de rechter voorgelegd kan worden. Als er een rechter aan te pas komt is er sprake van een strafzaak.

Nogmaals, het is belangrijk om ongewenst gedrag ten allen tijden te melden. Denk niet dat niemand je gelooft of dat er veel stappen voor nodig zijn om er iets aan te veranderen.

Wat kun je doen als werkgever bij ongewenst gedrag?

Lees hier wat kun je als bedrijf doen om een veilige werkomgeving te creëren. Lees hier wanneer ongewenst gedrag leidt tot ontslag en wat je er tegen kunt doen.

Bronnen: Agressietraining.nl, Inc.com, Libelle, Bureau Discriminatiezaken