Pesten, intimidatie en discriminatie op het werk: Hoe ga je om met ongewenst gedrag?

Uit onderzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en TNO blijkt dat ruim 15% van de medewerkers, zo’n 1,2 miljoen mensen, hebben te maken met pesten, (seksuele) intimidatie en discriminatie op het werk. En meer dan de helft van de vrouwen voelt zich weleens gepest of gentimideerd op de werkvloer. Dat blijkt uit onderzoek waarvoor 25.000 volwassen vrouwen zijn ondervraagd, zo meldt The Sunday Times.

Ongewenst gedrag kan in elke professionele werkomgeving voorkomen. Het gaat hierbij om situaties in de omgang tussen personen in de werkomgeving die als ongewenst worden beschouwd. Dit leidt tot een heel vervelend en onveilig gevoel, juist omdat je van collega’s steun en vertrouwen verwacht. Hoe ga je nu om met dit ongewenste gedrag?

Wanneer is er sprake van pesten, intimidatie of discriminatie?

Pesten is herhaald ongewenst negatief gedrag, waartegen niemand in staat is zich te verdedigen. Pestgedrag kan gericht zijn op de persoon, zoals: aanstootgevende grappen, kleinerende en vernederende opmerkingen maken, voortdurend kritiek geven, schelden, fysiek aanvallen, aanstootgevende foto's of bedreigen met geweld. Pestgedrag kan ook achter iemands rug om plaatsvinden, zoals: iemand isoleren, buitensluiten en negeren of roddelen, het verspreiden van kwaadaardige geruchten, leugens en valse beschuldigingen.

Intimidatie is elke vorm van verbale of fysieke aanranding op basis van geslacht, religie of ras. Het is niet alleen ongepast en immoreel, maar ook een onwettige vorm van discriminatie. Seksuele intimidatie op het werk is elke vorm van seksuele toenadering, verzoeken om seksuele gunsten of ander seksueel getint (verbaal, non- verbaal of fysiek) gedrag in de werkomgeving, die als ongewenst worden ervaren. Hierbij kun je denken aan seksueel getinte opmerkingen, grappen, toespelingen, afbeeldingen, gebaren of ongewenst lichamelijk contact. Lees in dit artikel wanneer het tot ontslag leidt en wat je hier als werkgever aan kunt doen.

Is er sprake van ongelijke behandeling? Of het achterstellen of uitsluiten van mensen op basis van persoonlijke kenmerken? Dan is er sprake van discriminatie. Discriminatiegronden zijn onder andere: ras, nationaliteit, geslacht, leeftijd, seksuele geaardheid, religie of levensbeschouwing, handicap of ziekte.

8 tips om te gaan met ongewenst gedrag op je werk

Negentig procent van pesterijen, intimidatie of discriminatie op het werk wordt nooit officieel gemeld. Maar wat gebeurt er als je er iets aan wilt doen? Hier zijn 8 tips om effectief om te gaan met ongewenst gedrag op de werkvloer.

1. Zorg dat je opnieuw controle krijgen

Geloof in je zelf; je bent het waard om jezelf niet te laten pesten, intimideren of discrimineren! En schaam je niet, het kan iedereen overkomen. Erken hetgeen wat je meemaakt als pesten, intimidatie of discriminatie, zodat je gewapend bent tegen het feit dat anderen het misschien afschilderen als iets waarmee je moet leren leven. Het helen van de wond kan pas beginnen als je er echt van overtuigd bent dat jou iets wordt aangedaan, wat de anderen ook ervan mogen denken. Jij alleen kent je volledige situatie.

En hoe lastig het ook is, probeer niet op een zijspoor te raken door de pesterijen. Blijf goed werk doen, en blijf nauwgezette verslagen bijhouden van je prestaties, evenals de intimidatie en alle acties die hiertegen worden ondernomen.

2. Hou een logboek bij

Brieven, mails, gesprekken, gevoelens, gebeurtenissen moeten bijgehouden worden of in detail besproken worden. Individuele incidenten kan men misschien nog verklaren met een leugentje of met wat misleiding maar het is praktisch onmogelijk om een patroon te ontkennen. Anderen kunnen dit geschreven verslag op een bepaald moment lezen, dus wees zo nauwkeurig en objectief mogelijk. Bewaar de gegevens niet op het werk, maar thuis of op een andere veilige plek waar je toegang toe hebt als er plotseling iets gebeurt op het werk.

3. Spreek de dader aan

In een deel van de gevallen werkt het het beste als je degene die discrimineert of pest zelf aanspreekt op zijn of haar gedrag. Zeg dan onder vier ogen op een rustige manier dat het gedrag of de opmerking je stoort, en vraag degene ermee te stoppen. (Dit mag ook op een ander moment dan tijdens de uiting van dat gedrag, de meeste mensen reageren immers secundair)

Je kunt het beste met een ik-boodschap aangeven hoe jij het gedrag van de ander beleeft. Een ik-boodschap is als volgt opgebouwd:

Beschrijf de situatie, bijvoorbeeld: “Je raakte gisteren mijn schouder aan tijdens het teamoverleg.”

Beschrijf jouw beleving, bijvoorbeeld: “Ik ervaarde het aanraken van mijn schouder als intimiderend.”

Beschrijf het gevolg, bijvoorbeeld: “Ik raakte er door in de war en kon me niet meer concentreren tijdens het overleg.”

Geef de grens aan, bijvoorbeeld: “Ik wil niet meer dat je me aanraakt.”

Maak contact, bijvoorbeeld: wachten tot de ander reageert, bij enig geweten zal de ander toegeven dit niet meer te doen, bij de gewetenlozen heb je duidelijk een grens aangegeven waardoor het voor de ander niet zo makkelijk is om het nog een keer te doen.

4. Rapporteer het bij je werkgever

Meld onmiddellijk een geval van ongewenst gedrag. Je werkgever moet weten van het ongewenste gedrag om juridisch verantwoordelijk te zijn. Vertel het je leidinggevende (als deze te vertrouwen is). Zijn/haar taak is om je te steunen. Ga anders naar iemand binnen P&O, een vertrouwenspersoon of de baas van jouw baas.

Als er beleid is dat werknemers moeten volgen bij het melden van ongewenst gedrag, lees het dan van tevoren door en zorg ervoor dat je het zo nauw mogelijk volgt. Dien je melding schriftelijk in of maak een geschreven samenvatting als face2face is gemaakt. Bewaar een kopie van eventuele schriftelijke klachten die je aan jouw werkgever stuurt en van alles wat je van hen ontvangt.

Melden is belangrijk omdat je meestal niet de enige bent in de organisatie die ongewenst benaderd wordt door deze collega. Met meerdere meldingen kan de organisatie stappen zetten naar deze “rotte appel”.

5. Vind getuigen en medestanders

Als je dit veilig kunt doen, praat dan met andere mensen op het werk die mogelijk getuige zijn geweest van jouw pesterijen. Misschien vind je getuigen, bondgenoten of anderen die door dezelfde persoon zijn lastig gevallen of bereid zijn om je zaak te ondersteunen.

Als je niet de enige medewerker bent die ongewenst gedrag ervaart, vraag dan collega's ook om hun eigen incidenten op te schrijven en te rapporteren. Dan kunt u misschien samen stappen ondernemen, want samen sta je sterker. Als je je niet op je gemak voelt om dat te doen, vermeld dan wanneer je rapporteert dat je gelooft dat anderen ook zijn lastig gevallen.

6. Houd je eigen administratie bij

Vooral als je wordt lastig gevallen door een leidinggevende, kan je dader proberen zichzelf te verdedigen door je werkprestaties aan te vallen. Bewaar kopien van alle records van je werkprestaties, inclusief prestatie-evaluaties en eventuele memo's of brieven die de kwaliteit van je werk documenteren. Als je geen kopien hebt, probeer ze dan te verzamelen (alleen met legitieme middelen). Als het bedrijfsbeleid dit toelaat, bekijk dan je personeelsdossier. Maak als je dat doet, kopien van relevante documenten of, als dat niet is toegestaan, gedetailleerde aantekeningen. Net als bij je documentatie over je pesterij, bewaar je alles thuis, niet op je werkplek of op een bedrijfscomputer.

7. Vraag om hulp bij je vrienden en familie

Intimidatie en de nasleep daarvan zijn moeilijk om door te nemen. Vertel ondersteunende vrienden, familieleden en collega's over het misbruik. Door met anderen over de intimidatie te praten, kunt u de broodnodige ondersteuning krijgen en kunt u alles wat er is gebeurd verhelderen en verwerken - wat op uw beurt uw bedrijfsonderzoek of rechtszaak kan helpen. Je hoeft je niet alleen te voelen.

8. Schakel indien nodig de vakbond, arbeidsinspectie of politie in

Een vakbond kan weten of je bedrijf al eerder betrokken was bij discriminatie. De vakbond kent het bedrijf en kan dus een strategie bedenken. Ook kan de vakbond de zaak aan de orde stellen binnen de organisatie.
Als ongewenst gedrag op je werk structureel en op grote schaal voorkomt, kun je de Arbeidsinspectie inschakelen. Op grond van de Arbo-wet is de werkgever namelijk verplicht beleid te ontwikkelen tegen ongewenst gedrag. De inspectie kan een onderzoek instellen en de werkgever eventueel beboeten.
Als je al van alles geprobeerd hebt en niks geholpen heeft, kun je besluiten aangifte te doen bij de politie. Het Openbaar Ministerie besluit dan of je zaak al dan niet aan de rechter voorgelegd kan worden. Als er een rechter aan te pas komt is er sprake van een strafzaak.